Agnieszka Dauksza: literaturoznawczyni i pisarka
Agnieszka Dauksza to postać, która wywarła znaczący wpływ na polską humanistykę, łącząc w swojej pracy akademickie dociekania z pasją pisarską. Urodzona w 1988 roku w Gdańsku, zyskała uznanie jako literaturoznawczyni, kulturoznawczyni i specjalistka w dziedzinie antropologii kulturowej. Jej wszechstronna działalność obejmuje pracę naukową, dydaktyczną i twórczość literacką, co czyni ją postacią niezwykle dynamiczną w świecie polskiej nauki i kultury. Jako adiunktka na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Dauksza nie tylko prowadzi zajęcia z kluczowych dla współczesnej humanistyki obszarów, takich jak kulturowa teoria literatury, wiedza o sztuce i badania afektywne, ale także aktywnie kształtuje dyskurs naukowy poprzez swoje publikacje i zaangażowanie w życie akademickie. Jej dorobek literacki, obejmujący biografie, eseje i analizy literackie, świadczy o głębokim zrozumieniu tekstów kultury i ich złożonych powiązań z ludzkim doświadczeniem.
Kariera naukowa i publikacje Agnieszki Daukszy
Kariera naukowa Agnieszki Daukszy jest imponująca i odznacza się konsekwentnym budowaniem dorobku w kluczowych obszarach humanistycznych. Specjalizując się w kulturze nowoczesności, europejskim modernizmie oraz badaniach afektywnych, Dauksza wydała kilka fundamentalnych prac, które stały się punktem odniesienia dla kolejnych pokoleń badaczy. Do jej najważniejszych publikacji należą „Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców”, która zgłębia złożoność świadectw ocalałych z Zagłady, „Jaremianka. Biografia”, będąca wnikliwym portretem artystki Marii Jaremianki, „Afektywny modernizm. Nowoczesna literatura polska w interpretacji relacyjnej” – praca rewolucjonizująca podejście do literatury modernistycznej, oraz „Kobiety na drodze. Doświadczenie przestrzeni publicznej w literaturze przełomu XIX i XX wieku”, analizująca rolę kobiet w przestrzeni publicznej na przestrzeni wieków. Ponadto, Dauksza aktywnie uczestniczy w życiu naukowym jako współredaktorka tomów zbiorowych, takich jak „Kultura afektu. Humanistyka po zwrocie afektywnym” czy „Świadek: jak się staje, czym jest?”, przyczyniając się do rozwoju dyskusji wokół nowych nurtów w humanistyce. Jej dorobek uzupełnia ponad 60 artykułów naukowych opublikowanych w renomowanych czasopismach, co świadczy o jej nieustającej aktywności badawczej i szerokim spektrum zainteresowań.
Nagrody i wyróżnienia za pracę naukową
Praca naukowa Agnieszki Daukszy została wielokrotnie doceniona przez środowisko akademickie i krytyczne, co potwierdzają liczne nagrody i wyróżnienia. Jej książka „Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców” zdobyła prestiżową Nagrodę Newsweeka im. Teresy Torańskiej w 2017 roku, podkreślając wagę jej badań nad pamięcią i świadectwem. Z kolei biografia „Jaremianka” została nominowana do Nagrody Literackiej „Nike” w 2020 roku i wyróżniona tytułem Krakowskiej Książki Miesiąca, co świadczy o jej literackiej wartości i znaczeniu dla kultury. Dauksza otrzymała również Górnośląską Nagrodę Literacką „Juliusz” i Nagrodę Literacką „Gryfia” w 2020 roku. Jej osiągnięcia naukowe zostały zauważone przez instytucje przyznające wsparcie badawcze – otrzymała stypendia MNiSW i MKiDN, a także została laureatką konkursu stypendialnego START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. W 2018 roku znalazła się w gronie finalistek Nagród Naukowych „Polityki” w dziedzinie nauk humanistycznych, co stanowiło znaczące uznanie jej wkładu w rozwój polskiej nauki.
Kluczowe obszary badań: afekt, pamięć i przetrwanie
Kluczowe obszary badawcze Agnieszki Daukszy stanowią fundament jej innowacyjnego podejścia do humanistyki, koncentrując się na fundamentalnych aspektach ludzkiego doświadczenia: afekcie, pamięci i przetrwaniu. Dauksza eksploruje te zagadnienia z perspektywy literatury i kultury, analizując, jak emocje, wspomnienia i strategie radzenia sobie w ekstremalnych warunkach kształtują nasze rozumienie świata i siebie samych. Jej badania wykraczają poza tradycyjne ramy interpretacji tekstów, sięgając do głębszych warstw psychologicznych i społecznych, które determinują ludzkie zachowania i dzieła. Analiza zjawisk takich jak przetrwanie, nieprzystosowanie, bezsilność, ludobójstwo, pamięć i afekt pozwala jej na stworzenie nowej, bardziej empatycznej i holistycznej wizji kultury.
Afektywny modernizm i kobiety na drodze
W ramach swoich badań nad kulturą nowoczesności, Agnieszka Dauksza wprowadza koncepcję afektywnego modernizmu, analizując, w jaki sposób modernizm polski, poprzez swoje teksty literackie i artystyczne, eksplorował nowe sposoby odczuwania i wyrażania emocji. Szczególne miejsce w jej badaniach zajmuje analiza doświadczenia kobiet w przestrzeni publicznej na przełomie XIX i XX wieku, co znalazło wyraz w książce „Kobiety na drodze”. Dauksza bada, jak literatura tamtego okresu ukazywała kobiety w ich dążeniach do emancypacji, ich zmaganiach z ograniczeniami społecznymi i kulturowymi, a także ich sposobach na przetrwanie i odnalezienie własnej drogi w zmieniającym się świecie. Analizuje ona gest, sposób poruszania się i interakcji w przestrzeni miejskiej, jako kluczowy element nieprzystosowania i wyraz indywidualności. Jej podejście pozwala zrozumieć, jak afekt, czyli szeroko pojęte odczuwanie, staje się kluczowym narzędziem do interpretacji modernistycznych tekstów, odsłaniając ich złożone emocjonalne i psychologiczne podłoże.
Klub Auschwitz i studia nad świadectwami
Jednym z najbardziej poruszających i zarazem kluczowych obszarów badawczych Agnieszki Daukszy są studia nad świadectwami osób, które przeżyły Zagładę. Jej książka „Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców” stanowi przełom w rozumieniu literatury obozowej i mechanizmów pamięci o ludobójstwie. Dauksza analizuje nie tylko treść przekazów, ale także ich formę, sposób narracji i emocjonalny ładunek, który niosą ze sobą teksty ocalałych. Zajmuje się pojęciem „przetrwania” nie tylko jako fizycznego faktu, ale także jako psychologicznej i emocjonalnej walki o zachowanie człowieczeństwa w nieludzkich warunkach. Bada, jak kobiety i mężczyźni radzili sobie z bezsilnością i traumą, jak tworzyli swoje własne „kluby” – formy wsparcia i wspólnoty – aby przetrwać. Jej analiza świadectw jest głęboko osadzona w kontekście historycznym i kulturowym, a także uwzględnia badania afektywne, podkreślając wagę emocjonalnego rezonansu tych opowieści.
Formy przetrwania i ludzka bezsilność
W swojej pracy Agnieszka Dauksza wielokrotnie powraca do tematyki form przetrwania w obliczu ekstremalnych doświadczeń, takich jak wojna czy ludobójstwo. Analizuje ona ludzką bezsilność nie jako stan bierny, ale jako złożone zjawisko, które może prowadzić do nieoczekiwanych strategii radzenia sobie i wewnętrznego oporu. Jej zainteresowanie obejmuje ludzi nieznacznych, których historie często pozostają na marginesie wielkich narracji historycznych, a których taktyki przetrwania są kluczowe dla pełnego zrozumienia ludzkiej kondycji. Dauksza bada, jak w warunkach skrajnego zagrożenia, instynkt i gest stają się formami komunikacji i przetrwania, a niepokój towarzyszący tym doświadczeniom kształtuje psychikę i postawy. Jej prace, takie jak zapowiadana książka „Ludzie nieznaczni. Taktyki przetrwania”, podkreślają potrzebę badania świadectw bezsilności i analizowania wojny bezsilnych, która często pozostaje nieopowiedziana.
Wpływ Agnieszki Daukszy na humanistykę
Wpływ Agnieszki Daukszy na współczesną humanistykę jest znaczący i wielowymiarowy. Jej innowacyjne podejście do analizy literatury i kultury, łączące perspektywę badań afektywnych, antropologii kulturowej i studiów nad pamięcią, otworzyło nowe ścieżki interpretacyjne i badawcze. Dauksza nie tylko tworzy własne, przełomowe dzieła, ale także aktywnie uczestniczy w kształtowaniu dyskursu naukowego, zachęcając do refleksji nad nowymi metodologiami i teoriami. Jej praca stanowi przykład tego, jak humanistka może angażować się w dyskusję o kluczowych problemach społecznych i kulturowych, oferując głębokie, oparte na analizie tekstów i historii, spojrzenie.
Kultura afektu i nowa humanistyka
Agnieszka Dauksza jest jedną z kluczowych postaci wprowadzających i rozwijających koncepcję kultury afektu w polskiej humanistyce. Wraz z innymi badaczami, w tomie „Kultura afektu. Humanistyka po zwrocie afektywnym”, analizuje, jak emocje i odczucia stały się centralnym punktem zainteresowania w badaniach humanistycznych. Jej prace pokazują, jak afekt jest nieodłącznym elementem ludzkiego doświadczenia, obecnym w literaturze, sztuce i codziennym życiu. Dauksza argumentuje, że nowa humanistyka powinna uwzględniać tę perspektywę, analizując teksty i zjawiska kulturowe nie tylko pod kątem ich treści, ale także ich emocjonalnego oddziaływania. Poprzez swoje badania, promuje podejście, które jest bardziej empatyczne i skoncentrowane na ludzkim odczuwaniu, otwierając tym samym drogę do głębszego zrozumienia złożoności kultury i jej wpływu na jednostkę.
Analiza literatury w kontekście historii i sztuki
Prace Agnieszki Daukszy charakteryzują się głębokim osadzeniem analizy literackiej w szerszym kontekście historii i sztuki. Nie ogranicza się ona do interpretacji samych tekstów literackich, ale bada ich powiązania z innymi dziedzinami kultury, tworząc bogate i wielowymiarowe obrazy. W przypadku biografii takich jak „Jaremianka”, Dauksza z powodzeniem łączy analizę literacką z historią sztuki, ukazując życie i twórczość artystki w kontekście epoki. Jej badania nad modernizmem również podkreślają ścisłe związki między literaturą a innymi formami artystycznymi, analizując wspólne wątki estetyczne i ideowe. W ten sposób, Agnieszka Dauksza pokazuje, jak literatura może służyć jako klucz do zrozumienia szerszych procesów historycznych i artystycznych, tworząc spójny obraz epoki i jej dominujących nurtów.
Polska jako szum: siła nieprzystosowania w humanistyce
Pojęcie „Polska jako szum” wprowadzone przez Agnieszkę Daukszę w kontekście analizy dzieł Leonarda Neugera, odnosi się do idei siły nieprzystosowania i znaczenia tego, co znajduje się na marginesie dominujących narracji. Dauksza wykorzystuje tę koncepcję do analizy zjawisk kulturowych i literackich, które są trudne do jednoznacznego sklasyfikowania lub które opierają się konwencjom. W jej badaniach, nieprzystosowanie staje się nie tyle wadą, co źródłem kreatywności i oporu. Analizuje ona gest, który wymyka się standardowym interpretacjom, niepokój jako siłę napędową zmian, a także formy przetrwania i nieustannej historii, które często pozostają niezauważone. Jej podejście w humanistyce zachęca do poszukiwania ukrytych znaczeń i do doceniania wartości tego, co jest „szumem” – tym, co nie mieści się w głównym nurcie, ale co często zawiera klucz do głębszego zrozumienia kultury i ludzkiego doświadczenia.
Dodaj komentarz